Zafascynowały mnie ostatnio postaci wielkich kobiet, zwłaszcza Polek, z przeszłości. Ponieważ 19 listopada minęła kolejna rocznica śmierci niezwykłej królowej Polski, matki ostatniego z Jagiellonów, postanowiłam o niej napisać. Nie tak dawno przecież, bo ja z kolei mam w listopadzie urodziny i lubię się tu i tam powłóczyć, odwiedziłam jej anonimowy grobowiec w Bari.
Bona Sforza to postać wielowymiarowa i
niejednoznaczna w tzw. powszechnym odczuciu. Jednak trafiam na źródła, które przyznają, że była jedną z najwybitniejszych polskich królowych. Jej matka, Izabela Aragońska,
księżna Mediolanu była kobietą wszechstronnie wykształconą, pewnie z tego względu córce zapewniła najlepszych nauczycieli. Mimo że dzieciństwo Bona miała
trudne, naznaczone tułaczką (razem z matką) po przedwczesnej śmierci ojca
(został zamordowany), to gdy w końcu osiadły w księstwie Bari, Izabeli udało się zapewnić jej posag i intratne
małżeństwo z polskim królem, który własnie owdowiał – Zygmuntem I Starym. Tak więc w wieku 24 lat przybyła do Krakowa (1518). Była piękna, mądra, energiczna, ambitna, błyskotliwa. Miała plany, jak na królową przystało – pełne
rozmachu.
Była na owe czasy, w kraju co prawda potężnym, ale trochę zaściankowym w stosunku do jej stron rodzinnych, za bardzo wyemancypowana, jakbyśmy to dziś powiedzieli. Miała smykałkę do interesów, była świetną organizatorką, zapewniła sobie posłuch służby i dzieci (nie mówiąc o mężu...), oraz ogromne dochody, tworzące jej prywatny majątek. Zdecydowanie była najbogatszą polską królową, business-woman na skalę
europejską.
W sześć lat, do 1524 r. Bona
posiadła księstwa, duży pas puszczy koło Narwi, jej celem była
rewindykacja królewszczyzn na Podlasiu (czyli własności królewskich
niezwróconych królowi przez dzierżawców). W cyniczny sposób, za obrazę majestatu przejęła od Odrowążów wieś Rów na Podlasiu, którą przemianowała na Bar (nazwa miała przypominać jej rodzinne Bari). Dwieście lat później zawiązała się tam Konfederacja Barska. Zaczęła skupować dobra na
Litwie, a w latach 1536-1546 przejęła komory celne Wielkiego Księstwa, co
przynosiło rocznie gigantyczne dochody.
Oprócz warzyw
i przypraw korzennych, upowszechnienia picia wina sprowadziła do Polski włoski
renesans – wysoką kulturę. I kochała Polskę, ale jej majątek budził w rodakach zazdrość,
stąd powstały na jej temat różne legendy: że była wredną teściową, córki trzymała krótko. A że pochodziła z rodziny
skrytobójczych trucicieli - Sforzów, przypisywano i jej te cechy…
W swoich majątkach wprowadzała uprawę warzyw i owoców (np. kalarepki, jabłek - te "jej" pochodzą z okolic współczesnego Grójca). W 1537 r. w samej Koronie jej majątek
liczył 50 miast i 450 wsi ze znakomicie funkcjonującą gospodarką i
rzemiosłem. Budowała mosty i tartaki, sadziła lasy. I bardzo chciała
zbudować potęgę Jagiellonów, która przewyższy dziedzictwo Habsburgów, z którymi
miała zawsze na pieńku.
Całe swoje nadzieje pokładała w jedynym
synu, Zygmuncie Auguście. Doprowadziła do jego koronacji jeszcze za życia ojca. Jednak jej misterny plan został zniszczony, a syn,
dotąd uległy, skonfliktował się mocno (przez kolejną kobietę - Barbarę Radziwiłłównę).
Bona postanowiła więc opuścić Rzeczpospolitą. Opuściła Kraków w 1556, czyli po prawie 40 latach mieszkania
na Wawelu, z ogromnym majątkiem, który legalnie wywiozła z naszego kraju. Po
podróżach przez Europę wróciła do rodzinnego Bari, w którym mieszkała do końca swego życia,
czyli tylko... rok. Pożyczyła pieniądze Habsburgom.
Została więc otruta przez swojego zaufanego dworzanina, a przy okazji agenta Habsburgów. Po jej
śmierci nie musieli przecież oddawać pożyczonej fortuny. A Rzeczpospolita
przez lata domagała się jej od Habsburgów - na próżno.
Ciekawe, że w Bari o Bonie Sforza nie chcą pamiętać. W przepięknej bazylice Św. Mikołaja, w absydzie za głównym ołtarzem znajduje się jej grobowiec, wykuty w czarno-białym marmurze, ufundowany przez jej córkę, Annę Jagiellonkę. Tylko przyjeżdżający tu dziś Polacy wiedzą, że to Bona, bo nie ma nigdzie żadnej tabliczki, informacji, niczego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz