Jąkanie - królewska wada?

Dziś (22 października) obchodzi się Światowy dzień Jąkających się. Jąkanie to zaburzenie mowy polegające na niezamierzonym przerywaniu, powtarzaniu i zniekształcaniu sylab i słów.

Sukces filmu "Jak zostać królem" przypomniał o jąkaniu - wadzie wymowy, która objawia się w dzieciństwie. Film pokazał, jak jąkanie odcina chorego od świata i w jakim lęku i stresie żyją osoby jąkające się.

Są trzy rodzaje jąkania. Pierwszy pojawia się między 2. a 3. rokiem życia, kiedy dziecko uczy się mówić. Drugi to jąkanie spowodowane wadą budowy strun głosowych. Najpoważniejszy jest trzeci rodzaj - jąkanie nerwicowe.

Pierwszy rodzaj jąkania - tak zwane jąkanie rozwojowe koryguje się samoistnie. Pojawia się w okresie opanowywania przez dziecko języka, miedzy 2. a 6. rokiem życia, lecz częściej dotyczy dzieci 2, 3-letnich.  Małe dzieci szybciej myślą niż potrafią mówić, więc ich aparat mowy nie nadąża za tym, co planują powiedzieć. Ten rodzaj jąkania jest naturalnym etapem rozwoju mowy. Dziecko wymawia słowa, zacina się, robi przerwy. Zdarza się, że przerywa kilka razy zdania, ponieważ nie potrafi dobrać właściwych słów. Tego rodzaju jąkania nie trzeba leczyć. Wystarczy, że rodzice nie będą zwracać dziecku uwagi, wyśmiewać jąkania czy wmawiać mu, że to wada. Nie należy też poprawiać wymowy  dziecka albo wymuszać na nim poprawne mówienie. Należy raczej zbadać, co jest przyczyną jąkania - może jakiś stres? Najlepiej traktować jąkanie jakby go nie było. Wkrótce się okaże czy jest to objaw nerwicy czy przejściowy etap rozwoju.

Dzieci między drugim a trzecim rokiem życia często się jąkają, częściej dotyczy to chłopców niż dziewczynek. Zdarza się też, że dziecko zaczyna się jąkać, gdy rodzice przestawiają je z leworęczności na praworęczność. Część mózgu odpowiedzialna za mowę, jest ściśle powiązana z ośrodkiem kontrolującym rękę, a więc zmuszanie leworęcznego dziecka do posługiwania się prawą ręką zakłóca pracę mózgu. Badania pokazują też, że 9 na 10 dzieci, które zaczynają jąkać się na początku nauki wymowy wyrasta z tego po kilku miesiącach. Niezależnie od terapii u niemal 80 % tych dzieci jąkanie ma łagodny charakter i ustępuje samoistnie.

Logopeda będzie potrzebny w drugim rodzaju jąkania, gdy zostanie stwierdzona wada budowy strun głosowych. Są specjalne ćwiczenia rozluźniające napięcie strun głosowych. Logopedzi pomagają także dzieciom, które przyzwyczaiły się do jąkania, gdy jest to jąkanie nawykowe.

Najdłużej leczy się jąkanie nerwicowe, niezbędna jest wtedy najczęściej   psychoterapia. To zaburzenie ma przyczynę w lękach dziecięcych. Dojście do przyczyny nerwicy czasami trwa długo, ale i ten rodzaj jąkania jest uleczalny. Nie da się określić czasu trwania psychoterapii jąkania, ponieważ terapia  dostosowana jest do konkretnego dziecka i jego lęków...

Sytuacją lękową dla dziecka może być wszystko - pies sąsiadki, urodzenie się młodszego rodzeństwa, pójście do przedszkola, przebywanie z inna osobą jąkającą się, emocjonalny wstrząs (przerażający widok lub molestowanie przez dorosłego), czy niewłaściwe metody wychowawcze. Niektóre z dzieci pozbywają się jąkania,  jeśli nastąpi zmiana sytuacji. U innych natomiast jąkanie utrwala się, jeśli takie dziecko nie zostanie w porę objęte specjalistyczną opieką. Taką opcję sugerował film "Jak zostać królem": że była to trauma z dzieciństwa, wywołana złym traktowaniem przyszłego monarchy przez nianię. Takie utrwalone jąkanie nie pozwala normalnie żyć. Ten, kto się jąka ma trudności ze zrobieniem zakupów, rozmowami telefonicznymi, poznawaniem nowych osób, załatwianiem spraw urzędowych i milionem innych codziennych czynności. Warto więc w porę problem zidentyfikować i w zależności od przyczyny jąkania - leczyć.